Żywność liofilizowana — gdzie znajduje zastosowanie?

W erze nowoczesnych technologii i rosnącego zapotrzebowania na trwałe, ale jednocześnie wartościowe odżywczo produkty, żywność liofilizowana staje się coraz bardziej popularna. To nie tylko ulubiony przysmak astronautów, ale również rozwiązanie dla podróżników, sportowców i każdego, kto ceni sobie praktyczność i jakość.

Przeczytaj też: Folia grzewcza — skuteczne rozwiązanie na zimne dni

Na czym polega proces liofilizacji? Jakie są jego zalety i dlaczego warto zwrócić uwagę na produkty przygotowane tą metodą?

W poniższym tekście przyjrzymy się bliżej żywności liofilizowanej, by lepiej zrozumieć jej fenomen i możliwości zastosowania w codziennym życiu.

Co to jest żywność liofilizowana — liofilizaty?

Produkty spożywcze, które przeszły proces zamrożenia w połączeniu z suszeniem przy obniżonym ciśnieniu, nazywamy żywnością liofilizowaną. Dzięki tej metodzie nie tylko zmniejsza się wagę i rozmiar produktu, ale także konserwuje go bez potrzeby dodawania chemicznych konserwantów.

Jak współcześnie wytwarzana jest żywność liofilizowana?

Metoda liofilizacji polega na wykorzystaniu sublimacji, czyli procesu, w którym substancja przechodzi bezpośrednio z fazy stałej do gazowej, omijając fazę ciekłą. Proces liofilizacji odbywa się w niskiej temperaturze i pod obniżonym ciśnieniem, co pozwala zachować czułe na ciepło i wilgoć składniki w ich pierwotnej formie.

Do etapów liofilizacji należą:

1. Selekcja odpowiedniego surowca

2. Proces mrożenia

3. Pierwotne suszenie

4. Suszenie wtórne.

Selekcja odpowiedniego surowca

Dobrej jakości żywność liofilizowana powstaje z najlepszych produktów. W wielu krajach prowadzone są badania nad selekcją i hodowlą odmian owoców i warzyw idealnych do suszenia. Najważniejsze cechy to wysoka zawartość witamin, duże stężenie suchej substancji oraz wyraźny aromat.

Równie istotna jest dieta zwierząt, które mają dostarczyć mięso do liofilizacji. Na przykład, podawanie mączki rybnej zwierzętom zwiększa ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych w ich mięsie, co może wpływać na jego trwałość po liofilizacji. Mięso może być liofilizowane w formie surowej lub po uprzednim ugotowaniu.

Proces mrożenia

Produkty podlegające procesowi liofilizacji wymagają wcześniejszego odpowiedniego mrożenia. Sposób, w jaki zamrażane są produkty, a także docelowa temperatura tego procesu, mają wpływ na całą liofilizację. Szybkie chłodzenie sprzyja tworzeniu się drobnych kryształów lodu, które są kluczowe dla utrzymania struktury produktu.

Gdy proces mrożenia jest bardziej rozciągnięty w czasie, dzięki temu tworzą się większe kryształy lodu. W liofilizacji zwykle utrzymuje się temperaturę między -50 a -80 stopni. Jednak sama obecność kryształków lodu nie oznacza jeszcze pełnego zamrożenia produktu. Można mówić o zupełnym mrożeniu, gdy temperatura rozpuszczalnika osiągnie wartość poniżej tzw. temperatury eutektycznej. Eutektyki to specyficzne kombinacje substancji, które zamarzają w niższych temperaturach niż woda.

Pierwotne suszenie

Po zakończonym procesie mrożenia następuje obniżenie ciśnienia w urządzeniu do liofilizacji. Gdy osiągnie ono wartość poniżej ciśnienia pary wodnej lodu, rozpoczyna się proces sublimacji. Lód z powierzchni mrożonego produktu jest eliminowany, przekształcając się od razu w parę wodną, która kondensuje się na chłodnych płytach skraplacza, a temperatura niższa niż -50 stopni, co pozwala na resublimację wody. Z uwagi na niską temperaturę i niskie ciśnienie pary wodnej proces suszenia pierwotnego jest dłuższy. Podniesienie temperatury produktu o jeden stopień może zredukować czas tego suszenia o 13%, co przekłada się na oszczędności w kosztach produkcji. Faza suszenia pierwotnego, trwająca nawet kilka dni, pozwala na sublimację nawet 95% zawartej w produkcie wody.

Suszenie wtórne

W procesie sublimacji, czyli suszenia wstępnego cały lód przekształca się w parę wodną. Mimo to w produkcie nadal pozostaje około 7-8% wilgoci. Aby zminimalizować ten poziom, konieczne jest dodatkowe suszenie przy nieco podwyższonej temperaturze. Wykorzystuje się wtedy proces nazywany desorpcją. Odbywa się on w temperaturach sięgających nawet 0 stopni, a ciśnienie w komorze jest obniżane do najniższych możliwych wartości. To sprawia, że woda w produkcie jest silniej związana i jej odparowanie wymaga większej energii. Gdy proces jest już zakończony, próżnia w komorze jest zrywana przy użyciu neutralnego gazu, takiego jak azot. Końcowa wilgotność żywności liofilizowanej oscyluje w granicach 1-4%.

Czy to jest dobre dla naszego zdrowia?

Jakość zdrowotna liofilizowanych produktów spożywczych zależy głównie od składników użytych do ich produkcji. Jeżeli podstawą jest zdrowy produkt, po procesie liofilizacji wciąż będzie on zachowywał swoje wartości odżywcze.

Na rynku dostępne są różne produkty liofilizowane bazujące na owocach, warzywach, produktach zbożowych, z dodatkiem źródeł białka (jak mięso czy soja) oraz tłuszczów (na przykład oleje roślinne).

To zbilansowane posiłki o wysokiej wartości odżywczej.

Dla kogo dedykowane są produkty liofilizowane?

Żywność liofilizowana zyskała na popularności w latach 60. XX wieku, kiedy zaczęto jej używać dla potrzeb astronautów. W miarę upływu czasu i spadku kosztów produkcji, technika liofilizacji stała się bardziej dostępna, co poszerzyło jej zastosowanie. Dziś jest ona niezastąpiona tam, gdzie priorytetem jest mała waga i objętość produktów spożywczych. Stąd jest ona ulubionym wyborem alpinistów, himalaistów, żołnierzy czy żeglarzy.

Obecnie dzięki produkcji na masową skalę, liofilizowane jedzenie dostępne jest dla większej liczby konsumentów.

Zalety i wady żywności liofilizowanej — istota w pigułce

Produkty suszone metodą liofilizacji, zalety:

• Trwałość przez lata — zachowanie jakości i smaku przez długi czas.

• Zachowane walory odżywcze — znikoma utrata cennych witamin i składników.

• Praktyczność i mała objętość — doskonałe do noszenia i przechowywania.

• Bez konserwantów — naturalny skład bez dodatków.

• Niezmienność sensoryczna — autentyczny smak, aromat i wygląd.

• Pewność czystości — eliminacja potencjalnych patogenów.

Wady liofilizatów:

• Cena może odstraszać — koszt większy niż tradycyjnych odpowiedników.

• Wymóg rekonstytucji — konieczność przywrócenia właściwości przez dodanie wody.

• Nie każdy produkt w tej formie — oferta jest jeszcze ograniczona.

• Podatność na otoczenie — produkt po otwarciu może być wrażliwy na wilgoć.

Wybierając posiłki liofilizowane, warto zastanowić się nad wymienionymi atutami i ograniczeniami. Choć dla wielu zalety przeważają, dla innych pewne mankamenty mogą być istotne. Decyzja zależy od indywidualnych preferencji!