Urlop okolicznościowy — co warto wiedzieć?

Podpisując umowę o pracę, przysługują Ci pewne uprawnienia, w tym możliwość skorzystania z urlopu. Oprócz zwykłego urlopu wypoczynkowego masz również prawo do urlopu okolicznościowego. Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi takiego urlopu, natomiast należne z tego tytułu dni nie pomniejszają puli urlopu wypoczynkowego. Urlop okolicznościowy to dni wolne, które pracownik może wykorzystać w związku z ważnymi wydarzeniami. Urlop okolicznościowy udzielany jest pracownikowi w sytuacjach, gdy musi zająć się pewnymi nieprzewidzianymi sprawami osobistymi lub rodzinnymi. Mogą to być ważne uroczystości rodzinne, śluby, narodziny dziecka, chrzciny, pogrzeby lub inne wydarzenia, które nie mogą być przełożone na inny termin. Urlop okolicznościowy ma na celu pozwolenie pracownikowi na udział w istotnych i ważnych momentach jego życia. Na jakich zasadach można udzielić urlop okolicznościowy? Wszystkiego na temat urlopu okolicznościowego dowiesz się z naszego artykułu.

Gdy zdarzenie okolicznościowe jest przewidywalne, na przykład ślub, pracownik powinien przed tym wydarzeniem złożyć wniosek do pracodawcy o udzielenie mu przysługujących dni wolnych.

Urlop okolicznościowy — kiedy przysługuje?

Urlop okolicznościowy przysługuje pracownikowi w wymiarze:

• 2 dni wolne — w sytuacji ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka, zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy;

• 1 dzień wolny — ślub dziecka pracownika, zgon i pogrzeb jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, jak również innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub będącej pod jego bezpośrednią opieką;

• 2 dni wolne — w ramach opieki nad dzieckiem do 14. roku życia, rodzice mają obowiązek wcześniejszego zgłoszenia takiej sytuacji w zakładzie pracy.

Oprócz tego jeżeli pracownik jest rozwiedziony, może również skorzystać z urlopu okolicznościowego w przypadku śmierci teściowej lub teścia.

Urlop okolicznościowy jest płatny, oznacza to, że w trakcie jego trwania należy Ci się normalne wynagrodzenie. Wymiar urlopu okolicznościowego nie zależy również od etatu pracownika. Nie ma znaczenia, czy pracownik zatrudniony jest na 1/2 etatu, 3/4 czy na cały etat — liczba należnych pracownikowi dni wolnych od pracy się nie zmienia.

Aby pracownik mógł skorzystać z urlopu okolicznościowego, musi spełnić dwa warunki:

• powinien niezwłocznie uprzedzić (osobiście lub pisemnie) swojego pracodawcę o zaistnieniu okoliczności, które uprawniają go do urlopu, takie zawiadomienie nie powinno jednak nastąpić później niż w drugim dniu nieobecności pracownika w pracy;

• powinien potwierdzić swoją nieobecność w pracy, dowodem usprawiedliwiającym nieobecność może być np. akt urodzenia dziecka, akt zawarcia małżeństwa, akt zgonu lub imienne zaświadczenie od określonej instytucji.

Zgodnie z przepisami prawa pracy, zarówno matce, jak i ojcu dziecka przysługuje prawo do urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia dziecka.

Zwolnienie od pracy — wezwanie przez organy

Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika od pracy, jeżeli wynika to z przepisów prawa, czyli np. z odpowiedniego dokumentu wzywającego pracownika do stawienia się przed:

• organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji lub organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia;

• organami właściwymi w zakresie powszechnego obowiązku obrony;

• organami prowadzącymi postępowanie, w którym pracownik wykonuje czynności biegłego (ważne — łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekroczyć 6 dni w ciągu roku kalendarzowego);

• Najwyższą Izbą Kontroli, w przypadku, gdy pracownik występuję w charakterze specjalisty lub świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez NIK.

Pamiętaj! Prawo do urlopu okolicznościowego nie dotyczy innych dni wolnych od pracy, np. wezwanie do sądu — w takiej sytuacji pracodawca udziela dnia wolnego pracownikowi, o ile przedstawi mu on pisemne wezwanie do sądu z adnotacją o terminie stawiennictwa (jednak w tej sytuacji jest to urlop bezpłatny).

Wezwanie dla członka komisji pojednawczej i świadka w postępowaniu pojednawczym

Kolejnym przypadkiem, w którym pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika od pracy, jest jego udział w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji. Dotyczy to również pracownika, który jest stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia z pracy.

Badania lekarskie, szczepienia ochronne — dzień wolny od pracy

Pracodawca zobowiązany jest również zwolnić od pracy swojego pracownika na czas potrzebny do przeprowadzenia przez niego obowiązkowych badań lekarskich oraz szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia go od wykonywanej pracy.

Jesteś honorowym krwiodawcą — masz prawo do zwolnienia w pracy

Pracownik będący krwiodawcą ma prawo do zwolnienia od pracy na czas wyznaczony przez stację krwiodawstwa, w celu oddania przez niego krwi lub przeprowadzenia zleconych badań, w sytuacji gdy nie nie jest możliwe wykonanie ich w czasie wolnym od pracy. Pracownik zachowuje w tym przypadku prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia w pracy.

Inne przypadki zwolnienia z pracy pracownika

Ponadto pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika od pracy w celu umożliwienia mu uczestnictwa w różnych zajęciach i akcjach. Przykłady takich sytuacji to:

• udział w zajęciach dydaktycznych — jeśli pracownik podejmuje naukę w szkole, uczelni lub innym zakładzie edukacyjnym, pracodawca jest zobowiązany zwolnić go od pracy w celu umożliwienia udziału w zajęciach dydaktycznych;

• posiedzenia rady nadzorczej — jeżeli pracownik jest członkiem rady nadzorczej w firmie lub organizacji, pracodawca musi zwolnić go od pracy w celu uczestnictwa w posiedzeniach tej rady. Pracownik powinien jednak zgłosić taką sytuację wcześniej i poinformować pracodawcę o terminie i czasie trwania posiedzenia;

• akcje ratownicze — jeśli pracownik jest aktywnym członkiem ochotniczej straży pożarnej, Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa lub innego podobnego zespołu ratowniczego, pracodawca musi go zwolnić od pracy w przypadku udziału w akcjach ratowniczych. W przypadku dwóch ostatnich pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy;

• badania wypadku kolejowego — jeśli pracownik jest członkiem doraźnym w Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych i znajduje się na liście ministra właściwego do spraw transportu, pracodawca musi zwolnić go od pracy w przypadku potrzeby uczestnictwa w badaniu wypadku kolejowego.

Jakie jest wynagrodzenie za urlop okolicznościowy?

Wynagrodzenie za urlop okolicznościowy jest liczone na podobnych zasadach, jak w przypadku urlopu wypoczynkowego. Stawka za dzień urlopu okolicznościowego uwzględnia wartość zmiennych składników wynagrodzenia pracownika z miesiąca, w którym przypada zwolnienie. Obejmuje to takie elementy, jak premie, nagrody, prowizje, dodatki czy inne składniki, które zależą od osiągniętych wyników, stawki godzinowej lub innych czynników.

Jeśli zdarzenie, które uprawnia do przyznania urlopu okolicznościowego, wystąpiło podczas trwania urlopu wypoczynkowego, pracownik nie otrzymuje dodatkowego wynagrodzenia ani nie ma prawa do przedłużenia urlopu wypoczynkowego. Niewykorzystany urlop okolicznościowy z danego roku kalendarzowego nie przechodzi na kolejny rok. Oznacza to, że jeśli pracownik nie skorzysta z przysługującego mu urlopu okolicznościowego w określonym roku, to nie będzie mógł go wykorzystać w późniejszym czasie. Urlop okolicznościowy jest przyznawany w danym roku i obowiązuje tylko w tym okresie.

Czy pracodawca może odmówić nam udzielenia urlopu okolicznościowego?

Niezależnie od tego, czy chodzi o urlop okolicznościowy związany ze ślubem, zgonem czy pogrzebem, pracownik musi złożyć wniosek o przyznanie urlopu okolicznościowego. Pracodawca natomiast nie może odmówić przyznania takiego urlopu, chyba że pracownik nie dostarczy dokumentu potwierdzającego zaistniałe okoliczności, np. aktu zgonu lub aktu zawarcia małżeństwa.

Kiedy musimy wykorzystać dni urlopu wypoczynkowego?

Urlop okolicznościowy nie musi być wykorzystywany dokładnie tym samym dniu, w którym ma miejsce ważne dla nas wydarzenie np. ślub. Istnieje możliwość skorzystania z dni wolnych w innym terminie, jeśli jest to związane bezpośrednio z wydarzeniem, które uprawnia do przyznania urlopu okolicznościowego. Przykładowo: jeżeli pracownik otrzymuje urlop okolicznościowy z powodu ślubu, może on skorzystać z dni wolnych nie tylko w dniu samego ślubu, ale również w innych dniach, potrzebnych do załatwienia spraw związanych z ceremonią. Natomiast, jeżeli do wydarzenia, które uprawnia do urlopu okolicznościowego, nie dojdzie, np. ślub zostanie w ostatniej chwili odwołany, to pracownik zmuszony jest do wykorzystania urlopu wypoczynkowego. W przeciwnym wypadku jego nieobecność w pracy będzie niepłatna i nieusprawiedliwiona.