Sygnalista — na czym polega jego funkcja?

Sygnalista to inaczej osoba, która informuje o nieprawidłowościach występujących w firmie. Często sygnalista, mimo tego, że jest chroniony, narażony jest również na krytykę opinii społecznej. Kim rzeczywiście jest sygnalista? Jaka jest jego rola w firmie? Zobacz, jak skutecznie chronić sygnalistów i jakie kary grożą Ci za nieprzestrzeganie ustawy o sygnalistach. Zapraszamy.

Zobacz także Jak sprawdzić wiarygodność firmy? Podpowiadamy!

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba, która, z troską o dobro swojej firmy, czujnie monitoruje działania organizacji w poszukiwaniu nieetycznych lub nielegalnych praktyk. Jeśli wykryje nieprawidłowości, zgłasza je swoim przełożonym lub organom ścigania. Dzięki temu możliwe jest oczyszczenie miejsca pracy z negatywnych wpływów i uczynić je bardziej przyjaznym dla pracowników oraz zgodnym z przepisami prawa. W dobrze działającej firmie nie krytykuje się działań sygnalistów. Wielu pracowników może jednak z obawiać się zgłaszania nieprawidłowości, ze względu na strach przed ewentualnym odwetem lub represjami. Dlatego ważne jest, by stworzyć w firmie atmosferę, w której sygnaliści mogą czuć się bezpieczni, a ich działania są traktowane z należytym szacunkiem i uwagą. Tylko w takiej atmosferze można skutecznie przeciwdziałać różnym nieprawidłowościom i budować uczciwe i legalnie działające środowisko pracy.

Warto podkreślić, że osoba zgłaszająca nieprawidłowości w firmie, nie powinna ponosić konsekwencji za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa czy naruszenie obowiązku poufności. Dzieje się tak dlatego, że sygnalizuje ona nieprawidłowości w dobrej wierze i w interesie publicznym, a nie z zamiarem wyrządzenia komuś krzywdy. Rola sygnalistów jest niezwykle istotna, ponieważ niezgłoszone przypadki łamania prawa w organizacji mogą doprowadzić do pogorszenia warunków pracy i wywołać dalsze, poważniejsze konsekwencje prawne.

Sygnalistę i jego ochronę reguluje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Zawiera ona definicję mówiącą o tym, kim jest sygnalista, jakie są jego prawa oraz środki ochrony, określa również obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia odpowiedniej ochrony sygnalistów.

Dyrektywa zapewnia szczególną ochronę sygnalistów na kilka sposobów:

• sygnalista dokonujący zgłoszenia nie może być narażony na żaden uszczerbek lub zarzuty z powodu jego zgłoszenia;

• wobec sygnalisty nie można stosować odwetu czy też traktować go w niekorzystny sposób np. obniżając mu wynagrodzenie, czy wypowiadając umowę;

• dane informatora — sygnalisty podlegają ochronie.

Kto może zostać sygnalistą?

Sygnalistą może być każda osoba, niezależnie od jej związania z danym podmiotem, w którym wykryte zostały jakiekolwiek nieprawidłowości. To niekoniecznie musi być pracownik danej organizacji, sygnalistą może zostać również klient, partner biznesowy lub każda inna osoba, która ma wgląd w działania firmy. Istotne jest, że każdy, kto zauważy nieprawidłowości, może odegrać istotną rolę w zapewnieniu uczciwości i zgodności z prawem w danej instytucji poprzez zgłoszenie ich właściwym organom lub osobom odpowiedzialnym za rozwiązanie problemu. Dzięki temu każda z tych osób może przyczyniać się do promowania etycznych standardów w biznesie i społeczeństwie.

Jaka jest rola sygnalistów, czyli co może zgłosić sygnalista?

Dyrektywa dotycząca działania sygnalistów obejmuje wiele dziedzin, obszarów oraz aktów prawnych, wobec których sygnaliści mogą zgłaszać nieprawidłowości. Są to:

• zamówienia publiczne oraz prawidłowość ich prowadzenia;

• kwestie finansowe czy podatkowe (przykładowo: unikanie opodatkowania, brak procedur AML itp.);

• bezpieczeństwo produktów, transportu (np. brak wywiązywania się z przestrzegania norm w zakresie produktów czy nieprzestrzeganie zasad ADR w transporcie);

• ochrona środowiska (naruszanie przepisów ochrony środowiska, brak rejestracji w BDO i ewidencji odpadów);

• ochrona konsumentów (naruszenia praw konsumentów, reklamacje prowadzone niezgodnie z prawem ochrony konsumentów);

• ochrona danych osobowych (działania niezgodne z przepisami RODO).

Kiedy można uzyskać status sygnalisty?

Co konieczne jest, aby zyskać status sygnalisty? Sygnalistą zostaje osoba, która dokonuje zgłoszenia naruszenia norm prawnych, poprzez: zgłoszenie zewnętrzne (np. Rzecznik Praw Obywatelskich), zgłoszenie wewnętrzne (zgłoszenie do pracodawcy) czy też ujawnienie publiczne (przy pomocy mediów). Naruszeniem prawa jest każde z działań lub zaniechań niezgodnych z prawem, lub prowadzące do obejścia aktów prawnych, dotyczące:

• usług, produktów oraz rynków finansowych;

• przeciwdziałania praniu pieniędzy czy finansowaniu terroryzmu;

• bezpieczeństwa produktów oraz ich zgodności z wymogami;

• ochrony środowiska;

• zdrowia publicznego;

• ochrony konsumentów;

• ochrony prywatności, danych osobowych;

• bezpieczeństwa sieci oraz systemów teleinformatycznych.

Jak można wdrożyć ochronę sygnalistów w firmie?

Ochrona sygnalistów jest kluczowym elementem w zapewnieniu uczciwości i zgodności z prawem w różnych instytucjach, w tym w: firmach, urzędach i szkołach. W celu zwiększenia świadomości na temat ochrony sygnalistów, powstały specjalne szkolenia poświęcone tej kwestii. Wiele firm szkoleniowych oferuje kursy dotyczące sygnalistów oraz ich ochrony. Istnieją również szkolenia obowiązkowe dla osób pełniących rolę sygnalistów.

Dla tych, którzy chcą wdrożyć system ochrony sygnalistów, istnieją wyspecjalizowane firmy zajmujące się ochroną danych osobowych oraz ochroną sygnalistów. Te firmy nie tylko oferują doradztwo w zakresie wdrażania przepisów Dyrektywy dotyczącej sygnalistów, ale także dostarczają specjalistyczne rozwiązania informatyczne, programy czy aplikacje internetowe, które mogą być wykorzystane jako system do zgłaszania naruszeń. To podejście pozwala uniknąć konieczności samodzielnego tworzenia rozwiązań zapewniających ochronę sygnalistów oraz może znacząco ułatwiać i przyspieszać proces implementacji odpowiednich procedur i narzędzi w organizacji.

Nie przegap Jak wyszukać nowo powstałe firmy? Ogólnopolska Wyszukiwarka Gospodarcza - niezawodny partner każdego przedsiębiorcy!

Dyrektywa o sygnalistach — kary dla pracodawców

Za nieprzestrzeganie przepisów Dyrektywy można zostać objętym różnymi sankcjami karnymi. Dzieje się tak w przypadku pracodawców, którzy:

• utrudniają sygnalistom dokonywanie przez nich zgłoszeń;

• podejmują działania odwetowe wobec sygnalistów zgłaszających nieprawidłowości i naruszenia bądź wszczynają wobec nich postępowania;

• nie zachowują poufności co do tożsamości sygnalisty.

Przepisy prawne przewidują sankcje karne (grzywny lub pozbawienia wolności) dla osób czy też firm, które nie dostosowują się do unijnych procedur dotyczących ochrony sygnalistów. Te kary będą nakładane nie tylko za całkowite zignorowanie przez pracodawców swoich obowiązków wobec sygnalistów, ale również za próby odwetu lub represji wobec tych, którzy zgłosili nieprawidłowości. Sankcje te zostaną dostosowane do rodzaju i skali naruszenia, aby zapewnić sprawiedliwą i skuteczną ochronę sygnalistów oraz zachęcić ich do rzetelnego informowania o nieprawidłowościach.

Takie sankcje działają również w drugą stronę: w przypadku nieprawdziwego doniesienia, motywowanego np. chęcią zemsty, sygnaliście również grozi odpowiedzialność karna.

Podsumowanie. Jaka jest opinia społeczna na temat sygnalistów?

Mimo tego, że Dyrektywa chroni sygnalistów, ich relacje w firmie mogą ulec istotnym zmianom. Z tego właśnie powodu, mimo ich wiedzy o występujących w firmie nieprawidłowościach nie zgłaszają ich, gdyż boją się ewentualnego odwetu. Pracownicy zatrudnieni w firmie mogą patrzeć na sygnalistę jak na donosiciela, mimo tego, że działa on w dobrej wierze.

Warto jednak pamiętać, że naruszanie prawa i etycznych zasad może stanowić poważny problem dla firmy, może również zaszkodzić jej reputacji i skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi. Działania sygnalisty, polegające na zgłaszaniu nieprawidłowości, mogą przyczyniać się do wykrycia i rozwiązania tych problemów oraz oczyścić sytuację w firmie. Dlatego też rola sygnalisty, który działa zgodnie z prawem i w dobrej wierze, może być nieoceniona dla firmy.

Tekst zawiera autopromocję